SVETSKI DAN BORBE PROTIV BESNILA 28. septembar 2011.
Alijansa za kontrolu besnila i Centar za kontrolu i prevenciju bolesti SAD, osnivači su Svetskog dana protiv besnila, i ove godine nosioci su ovog globalnog obeležavanja sa ciljem da se prikupe i povežu svi relevantni partneri u cilju prevencije i kontrole besnila. Već petu godinu za redom širom sveta obeležava se 28. septembar, Svetski dan borbe protiv besnila. Svake godine se priključuje sve veći broj zemalja sa ciljem da se podigne svest o značaju besnila ljudi i životinja, da se shvati da se besnilo može sprečiti, i da se sve snage usmere na eliminaciju besnila na globalnom nivou.
Pojava besnila se može sprečiti putem edukacije stanovništva, vakcinacije kućnih ljubimaca, ali i adekvatnim zbrinjavanjem rana i primenom vakcine i seruma protiv besnila posle ujeda životinja.
Globalna inicijativa za prevenciju besnila počinje na lokalnom nivou.
Ministarstvo poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije, Uprava za veterinu u saradnji sa Evropskom komisijom počela je novembra 2010. da sprovodi kampanju oralne vakcincije lisica na području cele zemlje. Projekat iskorenjivanja besnila trajaće pet godina i sprovodiće se putem prolećnih i jesenjih kampanja sa ciljem eradikacije besnila na području republike. Srbija će biti prva zemlja zapadnog Balkana koja će sprovoditi peroralnu vakcinaciju lisica. Ova metoda je najefikasnija metoda da se eliminiše besnilo iz prirode čime se efikasno štite i domaće životinje i ljudi. Dokaz za to su mnoge evropske zemlje koje su iskorenile besnilo ovom metodom.
Procenjuje se da u svetu godišnje umire oko 55 000 ljudi od besnila a svakog dana od besnila u svetu umre više od 150 ljudi, od čega više od 100 dece najčešće posle ujeda besnih pasa. To znači da svakih 10 minuta porodice, najvećim delom u Africi, Aziji i Južnoj Americi, gube po jednog svog najmilijeg člana od ove najstrašnije bolesti. Poražavajuća je činjenica da je svaki od ovih smrtnih slučajeva mogao biti sprečen. Naročito je velika smrtnost u nerazvijenim zemljama zbog nedovoljne primene preventivtivnih mera protiv besnila koje su veoma skupe.
Ono što je potebno je motivacija, posvećenost i resursi da bi se sprečila ova zanemarena i smrtonosna bolest.
U Evropi je u 2010.godini registrovano ukupno 7609 slučajeva besnila kod životinja i 8 smrtnih slučajeva kod ljudi. Na teritoriji naše zemlje od 2008.godine prisutan je trend opadanja broja besnih životinja, tako da je od 234 registrovanih slučajeva u 2008.godini broj opao na 104 u 2010.g. Godišnje u proseku oko 10 000 ljudi u republici biva ozleđeno od životinja a 140 u pirotskom okrugu. Oko 1600 ozleđenih osoba u republici i oko 15 sa područja okruga prima vakcinu i serum protiv besnila.
Najvažniji globalni izvor besnila u ljudi je besnilo pasa i mačaka, Deca su često u najvećem riziku obolevanja od besnila, jer su češće ujedena od pasa i u pitanju su teške ozlede na telu. U Srbiji već 30 godina nema smrtnih slučajeva od humanog besnila (poslednji slučaj besnila ljudi zabeležen je 1980. godine na Kosovu) zahvaljujući uspešnoj preventivi besnila za sve osobe koje su došle u kontakt ili su ozleđene od besne ili na besnilo sumnjive životinje angažovanjem zdravstvene službe ali i angažovanjem veterinarske službe u kontrolisanju besnila među životinjama. Vakcina i serum su besplatni.
Za prevenciju besnila ljudi u Republici Srbiji referentna ustanova za kontrolu besnila je Zavod za antirabičnu zaštitu "Pasterov zavod" u Novom Sadu a nadležne su antirabične stanice u zavodima za javno zdravlje i infektivnim klinikama bolnica kojih ima 27 na teritoriji Republike Srbije. U okviru Zavoda u Novom Sadu radi i Referentna laboratorija za dijagnostiku besnila ljudi i životinja.
Šta je besnilo?
Besnilo je bolest poznata u medicini već 4000 godina!Virus besnila se prenosi preko pljuvačke zaražene životinje ujedom ili ogrebotinom. Prosečna inkubacija iznosi oko 3-8 nedelja, a zavisi od veličine i dubine rane, njene lokalizacije u odnosu na gustinu nervnog tkiva i njene udaljenosti od mozga, količine unetog virusa, zaštite koju je pružala odeća. Početak bolesti je nespecifičan, praćen temperaturom, glavoboljom, malaksalošću, a zatim se razvijaju pareze i paralize svih mišića, grč mišića za gutanje uzrokuje strah od vode i posle 2-6 dana nastupa smrt zbog paralize mišića za disanje.
Ko oboleva od besnila?
Od besnila obolevaju prvenstveno divlje životinje - lisice, vukovi, kojoti, rakuni, tvorovi, slepi miševi i dr., zatim domaće životinje - psi i mačke, goveda, ovce, koze i dr., ali i čovek. Prirodni rezervoari virusa besnila su divlje životinje, pre svega lisice, vukovi i šakali koje domaćim životinjama prenose besnilo ( najčešće preko mačaka)
Čovek koji oboli od besnila sigurno će umreti od besnila. - Besnilo je 100% smrtonosna bolest životinja i ljudi.
Od besnila u našoj zemlji najčešće oboljeva lisica. Obolela lisica izgubi strah od drugih životinja, pasa i ljudi, ulazi u naseljena mesta, i može preneti besnilo na nevakcinisane pse i mačke ali i na druge domaće životinje, goveda, konje, koze i dr.
Kako se besnilo prenosi?
Besnilo se prenosi putem pljuvačke u kojoj je virus prvenstveno ugrizom obolele životinje. Može se preneti i kontaktom sluzokoža (oči, nos, usta) sa zaraženom pljuvačkom i mnogo ređe transplantacijom tkiva i organa od donora umrlih od besnila i putem aerosola.
Preventiva besnila ljudi je antirabična zaštita:
- Posle ujeda životinje potrebno je odmah ranu isprati vodom i sapunom, javiti se zdravstvenoj službi radi dalje obrade i previjanja, zaštite protiv tetanusa i antibiotske terapije ukoliko je potrebno;
- Za osobe koje su ozleđene ili su bile u kontaktu sa besnom ili na besnilo sumnjivom životinjom - davanje seruma i pet doza vakcina protiv besnila 0.,3.,7.,14. i 28 dana;
- Za osobe koje profesionalno dolaze u kontakt sa životinjama (veterinari, šumari, lovočuvari, laboratorijski radnici i dr.) - davanjem tri doze vakcine protiv besnila 0.,7.i 21. dana.
Preventiva besnila životinja se vrši:
- prevencija besnila počinje kod vlasnika životinja, koji vakcinacijom svog kućnog ljubimca štiti samog sebe, svog ljubimca i svoju zajednicu, davanjem jedne doze vakcine protiv besnila godišnje, a za lovačke pse dva puta godišnje;
- U razvijenim zemljama vakcinacija divljih životinja (lisice) vrši se postavljanjem mamaka koji sadrže vakcinu protiv besnila – tzv. peroralnom vakcinacijom.
- Vlasnici životinja treba da sprovode restriktivne mere prema psima i mačkama: da ljubimci moraju biti na uzici ili u ograđenom prostoru, da životinje sa neuobičajenim ponašanjem ili obolele životinje bilo koje vrste ne treba dodirivati i hvatati;
- Sprovođenje veterinarskog nadzora (kliničko posmatranje) tokom 10 dana svakog zdravog psa ili mačke koji su povredili ili ujeli čoveka;
- Životinje koje su ujele čoveka a pokazuju znake sumnjive na besnilo treba odmah žrtvovati i poslati materijal na pregled;
- izbegavajte životinje lutalice i divlje životinje, a ako ste ozleđeni ili bili u kontaktu sa njima, isperite rane vodom i sapunom i potražite odmah medicinsku pomoć;
Sa nastavkom započetih kampanja oralne vakcinacije lisica na području cele zemlje očekuje se opadajući trend broja besnih životinja, ali se svakako mora biti na oprezu i reagovati ukoliko se besnilo ponovo javi.